Chính sách tài khóa là công cụ giúp nhà nước cải thiện, ổn định tình hình kinh tế thông qua chính sách thuế và đầu tư, chi tiêu của chính phủ. Vậy chính sách tài khóa là gì, tác động của chính sách tài khóa đến nền kinh tế như thế nào, hãy cùng tìm hiểu mọi thông tin cần thiết trong bài viết này.

 

Chính sách tài khoá là gì?

Chính sách tài khóa (Fiscal policy) là hệ thống các chính sách tài chính đề cập đến việc sử dụng chính sách thuế và chính sách chi tiêu của chính phủ để tác động đến các điều kiện kinh tế, đặc biệt là nền kinh tế vĩ mô.

Chính sách tài khóa thể hiện quan điểm, cơ chế và phương thức huy động các nguồn lực tài chính hình thành ngân sách nhà nước để thực hiện các khoản chi cần thiết trong mỗi thời kỳ.

Chính sách này bao gồm tổng cầu về hàng hóa và dịch vụ, việc làm, lạm phát, tăng trưởng kinh tế,…Trong thời kỳ kinh tế suy thoái, chính phủ có thể tăng chi tiêu hay giảm thuế suất để kích thích nhu cầu và thúc đẩy các hoạt động kinh tế. Ngược lại, để chống lại lạm phát, chính phủ có thể tăng lãi suất hoặc cắt giảm chi tiêu để hạ nhiệt nền kinh tế.

Phân loại chính sách tài khóa

Chính sách tài khóa mở rộng

Chính sách tài khóa mở rộng (Expansionary Policy) là việc Chính phủ thực hiện tăng chi tiêu chính phủ, giảm thuế, hay kết hợp cả hai giúp tăng tổng cầu và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Chính sách tài khóa mở rộng được sử dụng khi suy thoái kinh tế, nền kinh tế tăng trưởng chậm với các ưu điểm:

• Tạo cơ hội việc làm cho người lao động, giúp họ có thu nhập ổn định, từ đó sẽ chi nhiều tiền hơn trong tương lai.
• Giảm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp, tạo cơ hội để họ đầu tư và phát triển. Từ đó tạo ra nhiều cơ hội việc làm hơn cho người lao động giúp phát triển nền kinh tế.

Chính sách tài khóa mở rộng thường được đặc trưng bởi thâm hụt chi tiêu. Điều này xảy ra khi chi tiêu của chính phủ vượt quá thu từ thuế và các nguồn khác.

Trên thực tế, chi tiêu thâm hụt có xu hướng là kết quả của sự kết hợp giữa cắt giảm thuế và chi tiêu nhiều hơn. Chính sách này thường được kết hợp với chính sách tiền tệ giúp thực hiện mục tiêu ổn định và phát triển nền kinh tế một cách hiệu quả nhất.

Chính sách tài khóa thắt chặt

Chính sách tài khóa thắt chặt (Contractionary Policy) là việc Chính phủ thực hiện giảm chi tiêu công, tăng nguồn thu từ thuế, hay kết hợp cả hai. Những việc này giúp giảm tổng cầu, khiến nền kinh tế không phát triển quá nóng.

Chính sách này được áp dụng để đưa nền kinh tế đang phát triển quá nhanh, thiếu ổn định, lạm phát cao trở về trạng thái cân bằng và ổn định hơn.

Hiểu đơn giản là khi chính phủ giảm chi tiêu công, tăng thuế, kinh tế sẽ tăng trưởng chậm lại khiến người dân có ít tiền hơn. Khi cầu giảm, doanh nghiệp sẽ sản xuất hàng hóa ít hơn.

Điều này giúp cung cầu được cân bằng, từ đó giúp kiểm soát lạm phát. Nếu chính sách tài khóa mở rộng liên quan đến thâm hụt chi tiêu thì chính sách tài khóa thắt chặt được đặc trưng bởi thặng dư ngân sách.

4 công cụ và 5 cách thức hoạt động chính của chính sách tài khóa

4 Công Cụ Chính của Chính Sách Tài Khóa:

1. Ngân Sách Quốc Gia: Ngân sách quốc gia là một trong những công cụ quan trọng nhất của chính sách tài khóa. Nó bao gồm các khoản thu (như thuế) và các khoản chi (như chi tiêu công cộng) của chính phủ trong một giai đoạn thời gian nhất định. Chính phủ sử dụng ngân sách để điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng, kiểm soát lạm phát và duy trì sự ổn định tài chính.
2. Thuế: Chính phủ thu thuế từ người dân và doanh nghiệp để tài trợ cho các dự án và chương trình công cộng. Thuế có thể bao gồm thuế thu nhập, thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế tiêu dùng, và nhiều loại khác. Chính phủ có thể điều chỉnh thuế để thúc đẩy tiêu dùng, đầu tư, hoặc kiểm soát lạm phát.
3. Chi tiêu Chính Phủ: Chính phủ sử dụng tiền thuế và các nguồn tài khóa khác để tài trợ cho các dự án và dịch vụ công cộng như y tế, giáo dục, quốc phòng, và phát triển hạ tầng. Việc quyết định nên chi tiêu tiền ở đâu và làm thế nào để phân bổ ngân sách là một phần quan trọng của chính sách tài khóa.
4. Vay Nợ: Chính phủ có thể mượn tiền từ trong nước hoặc từ các nguồn tài khóa quốc tế để tài trợ cho chi tiêu và dự án. Việc quản lý nợ công là một khía cạnh quan trọng của chính sách tài khóa.

5 Cách Thức Hoạt Động

Chính sách tài khóa hoạt động bằng cách sử dụng các công cụ trên để ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế. Dưới đây là cách thức hoạt động của chính sách tài khóa:

1. Thúc Đẩy Tăng Trưởng Kinh Tế: Chính phủ có thể tăng chi tiêu công cộng hoặc giảm thuế để tạo ra sự kích thích kinh tế. Việc này thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư từ phía doanh nghiệp và người tiêu dùng, giúp nền kinh tế phục hồi và tăng trưởng.
2. Kiểm Soát Lạm Phát: Nếu chính phủ lo ngại về lạm phát, họ có thể tăng thuế hoặc giảm chi tiêu để kiểm soát tình trạng lạm phát. Việc giảm tiền mặt trong nền kinh tế có thể giảm áp lực lạm phát.
3. Phát Triển Hạ Tầng: Chính phủ có thể sử dụng ngân sách để đầu tư vào hạ tầng cơ sở như đường cao tốc, cầu, và các dự án năng lượng. Điều này thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra việc làm.
4. Phân Phối Tài Nguyên: Chính phủ sử dụng ngân sách để phân phối tài nguyên và dịch vụ công cộng đến các lĩnh vực quan trọng như y tế, giáo dục, và an ninh quốc gia.
5. Kiểm Soát Dự Trữ: Chính phủ có thể sử dụng dự trữ tài chính (như dự trữ ngoại hối) để duy trì ổn định tài chính trong trường hợp khẩn cấp.

Chính sách tài khóa có thể thay đổi theo thời gian và tùy thuộc vào mục tiêu của chính phủ trong từng giai đoạn kinh tế. Điều quan trọng là điều hành chính sách tài khóa cẩn thận để đảm bảo ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế. 

Tác động của chính sách tài khoá đến thị trường chứng khoán

Chính sách tài khóa có thể có tác động lớn đến thị trường chứng khoán và giá trị các công ty niêm yết trên thị trường. Dưới đây là một số cách mà chính sách tài khóa có thể ảnh hưởng đến chứng khoán:

1. Lãi suất và Chính sách Tiền tệ: Chính phủ thông qua chính sách tài khóa có thể quyết định về mức lãi suất và chính sách tiền tệ. Khi lãi suất tăng, các khoản đầu tư trái phiếu và tiền gửi trở nên hấp dẫn hơn so với chứng khoán. Điều này có thể làm giảm nhu cầu đối với cổ phiếu và làm giảm giá trị chúng.
2. Chi tiêu công cộng: Chính phủ cũng quyết định về mức đầu tư công và chi tiêu xã hội thông qua chính sách tài khóa. Khi chính phủ tăng đầu tư công, có thể tạo ra nhiều cơ hội kinh doanh và tạo ra sự tăng trưởng kinh tế, có thể tác động tích cực đến thị trường chứng khoán.
3. Thuế: Chính sách thuế có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của các công ty và các nhà đầu tư. Giảm thuế hoặc các loại ưu đãi thuế có thể tạo ra sự thúc đẩy cho thị trường chứng khoán và giá trị cổ phiếu. Ngược lại, tăng thuế có thể làm giảm lợi nhuận của công ty và ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường.
4. Chính sách Kinh tế Toàn diện: Chính phủ thông qua chính sách tài khóa có thể ảnh hưởng đến triển vọng kinh doanh tổng thể của quốc gia. Nếu chính sách tài khóa gây ra sự bất ổn kinh tế hoặc không đáp ứng được sự kỳ vọng của thị trường, thì có thể gây ra sự biến động trong giá trị chứng khoán.
5. Tăng trưởng kinh tế: Chính sách tài khóa có thể ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng kinh tế. Nếu chính phủ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua đầu tư công và khuyến khích doanh nghiệp, thì thị trường chứng khoán thường sẽ phản ánh điều này qua sự tăng giá trị cổ phiếu.
6. Tâm lý thị trường: Cuối cùng, chính sách tài khóa có thể ảnh hưởng đến tâm lý của các nhà đầu tư. Nếu chính phủ đưa ra những biện pháp mạnh mẽ để ổn định kinh tế và thị trường, thì có thể làm tăng sự tin tưởng của các nhà đầu tư và thúc đẩy hoạt động mua bán trên thị trường chứng khoán.

Phân biệt chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ

Theo dõi bảng phân tích dưới đây để thấy được sự khác biệt giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ.

	Chính sách tài khóa	Chính sách tiền tệ
Định nghĩa	Liên quan đến việc chính phủ thay đổi thuế suất và mức chi tiêu của chính phủ để tác động đến tổng cầu trong nền kinh tế	Liên quan đến việc thay đổi lãi suất và ảnh hưởng đến cung tiền
Mục đích	Kiểm soát tổng cầu giúp tăng sản lượng, tăng cơ hội việc làm và tăng trưởng kinh tế	Kiểm soát cung tiền để ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, tỷ giá hối đoái, dòng tiền, tỷ lệ thất nghiệp, lạm phát,…
Người tạo chính sách	Chính phủ	Ngân hàng trung ương
Công cụ thực hiện	Thuế và chi tiêu của chính phủ	Lãi suất, tỷ giá hối đoái, nghiệp vụ thị trường mở,…

Lời kết

Chính sách tài khóa đóng một vai trò quan trọng trong việc quản lý và điều tiết nền kinh tế của một quốc gia. Bằng cách sử dụng các công cụ như thuế, chi tiêu công cộng và quản lý nợ, chính phủ có khả năng tác động đến tổng cầu, tăng trưởng kinh tế, và kiểm soát lạm phát.

Hai loại chính sách tài khóa, mở rộng và thắt chặt, được sử dụng để thích nghi với tình hình kinh tế cụ thể và mục tiêu của chính phủ.

Ngoài tác động trực tiếp đến nền kinh tế, chính sách tài khóa cũng có tác động mạnh mẽ đến thị trường chứng khoán và tâm lý của các nhà đầu tư. Sự thay đổi trong thuế, chi tiêu và các biện pháp khác có thể làm biến động giá trị cổ phiếu và tạo ra cơ hội đầu tư hoặc thách thức cho các nhà đầu tư.